GÜZEL AKIL NASIL EDİNİLİR ? 2. BÖLÜM

KARŞI GÖRÜŞTE OLMAK

Eğer karşı görüşte olup da ne şekilde tavır alınacağını bilmiyorsanız, hiçbir zaman güzel bir akla sâhip olamazsınız.
Mahkemelerdeki duruşmalar, aslında bir konuyu irdelemenin en ilkel yöntemidir. Eğer savcı, savunmaya yardımcı olabilecek bâzı noktalar bulursa, o noktaları açığa çıkaracak mıdır? Elbette ki hayır! Savunma avukatı, savcılık makamının tezlerini güçlendirecek bâzı noktalar görürse, o noktaları açığa çıkaracak mıdır? Elbette ki hayır! Her taraf kendi görüşlerini ortaya koyarak onları savunur ve diğer tarafın tezlerine karşı çıkar. Bu “çatışma”, konunun tam anlamıyla, eksiksiz bir şekilde incelendiği anlamına gelmez. Bir konuyu çok daha etkili bir şekilde irdelemenin bir yolu “paralel düşünme” yöntemini kullanmaktır.

Düpedüz aptalsın.
Bu yanlış.
Bu mantıksız.
Söylediğin her şeye karşıyım.
Ne kadar da aptal olabiliyorsun.
Bunların hepsi karşı görüşte olduğunuzu belirtmenin sert ve kaba yöntemleridir. Daha iyi ifadeler seçilerek, suçlayıcı olmadan, anlaşmazlık halinde bile iletişim kurulabilir.
Bu konuya yaklaşmanın başka bir yolu olabilir.
O, bakış açılarından yalnızca bir tanesi.
Ya diğer olasılıklar?
Anlaşmazlık durumunda kibar davranmak, saldırgan bir tavır izlemek kadar etkilidir. Aslında son tahlilde, kibar olmak saldırgan olmaktan daha güzeldir.
Anlaşmazlığın birçok farklı nedeni olabilir. Bunlardan bazıları aşağıda ele alınmaktadır.

MANTIK HATASI

Avrupa'da hapishanelerdeki insan sayısı her yüz bin kişi başına 89 ila 120 arasında değişirken, bu sayı Amerika'da her yüz bin kişi başına 750 ile Avrupa'dakinin altı katından fazladır. Bu, Amerika'da yasalara daha az uyulduğu anlamına gelebilir mi?
Bu konuda çıkaracağımız sonuç, mutlaka istatistiklere bağımlı olmak durumunda değildir.
Amerikan polisi suçluları yakalamada daha başarılı olabilir.
Amerika'da daha fazla suç türü hapis cezası alıyor olabilir.
Amerika'daki davaların yüzde 95'inde suçun itiraf edilmesi halinde ceza indirimine gidildiği için, bu durum hapse girenlerin sayısında artışa neden olabilir.
Bu tarz alternatifler arayarak, hapishanedeki insan sayısının, mutlaka daha fazla suç işlendiği anlamına gelmediğini gösterebilirsiniz.
Bazıları şöyle konuşabilir: “İnsanlar kısa boylu politikacılardan hoşlanmıyor, o yüzden Harris'e oy vermeyecekler”. Eğer diğer politikacılarla Harris her bakımdan eşitse, bu doğru olabilir, yâni insanlar uzun boylu olanları tercih eder. Ama her şey eşit olmayabilir. Harris'in yöneticilik deneyimi rakiplerine göre daha fazla olabilir.

YORUMLAMA

İsviçre'de doğan bebeklerin yüzde 50'sinin annesi bekardır. İzlanda'da bu oran yüzde 66'dır. Bu durum, evliliğe fazla itibar edilmediği ya da ahlaki standartların düşük olduğu veya ailelerin dağıldığı anlamına gelebilir.
Diğer bir olası yorumsa, çiftlerin bebek gerçek bir “evlenme nedeni” yaratıncaya kadar evlenmedikleridir.
Başka bir örneği alırsak, istatistikler, Avustralya'da İkizler burcunda doğanların araba kazası geçirme olasılığının diğer burçlara göre daha yüksek olduğunu gösterir. Araba kazası oranlarının bütün burçlar için bire bir eşit olması muhtemel değildir.
Bir diğer olası açıklama, İkizler burcunda doğanların yasada ehliyet almak için şart koşulan yaş sınırına kışın ulaştığı (Avustralya'da Haziran ayı), bu nedenle de zor hava koşullarında araba kullanmaya başladıklarıdır.

DUYGULAR

Duygular, ön yargılardan ve klişelerden kaynaklanır.
Tembel, işe yaramaz, sahtekâr, ihmalkâr, tehlikeli, üçkâğıtçı ve güvenilmez gibi sıfatlar, açıklanan görüşün oldukça duygusal olduğunu derhal ortaya koyar. Açıkladığınız görüşten sıfatları çıkardığınızda dayanağınız kalmaz. Bu yüzden görüş, duygular için yalnızca bir araçtır.
Duygular, düşüncenin mantığına girdiğinde tehlikeli hale gelirler. Eğer duygular şu şekilde ortaya konulursa tehlike yoktur: “Bu konu hakkında böyle hissediyorum”.
Duygular olaylara gösterilen tepki olabilir. Duygular aynı zamanda olayların nasıl algılandığını belirleyebilir.

TAHMİNDE BULUNMA

Bir uçak pilotu hakkında anlatılan bir fıkra vardır. Pilot, motorlardan birisi devreden çıktığında yolculardan özür diler ve bunun New York'a iki saat daha geç varacakları anlamına geldiğini söyler. İkinci motor durduğunda ise, dört saat gecikecekleri şeklinde açıklama yapar. Ve sonunda üçüncü motor da devreden çıkar. Bu noktada yardımcı pilot, pilota yaklaşarak şöyle der: “Son motorun sağlam kalmasını diliyorum. Aksi takdirde bütün gece havada kalacağız!”
Tahminde bulunma, bir gidişatı göz önünde bulundurarak, var olan eğilimin gelecekte de devam edeceğini var saymaktır. Örneğin, çevre bilimciler, küresel ısınma konusundaki uyarılarında her zaman bunu yapmak durumundadırlar. Fakat bazen haklı olabilirler, bazen de yanılabilirler.
Tahminler bâzı gerçekleri barındırabilir ama iddia edildiği gibi gerçekleşmeme olasılığı da vardır.

OLASI VE KESİN

Bu, anlaşmazlıkla ilgili en önemli noktalardan biridir.
Bir şeyi “olasılık” olarak kabul etmeyi isteyebilir, ama onu “kesinlik” olarak görmeye istekli olmayabilirsiniz.
Okuldan ayrılma yaşını yükseltmenin çocuk suçlarında azalma yaratması olasıdır.
Bir ilişkinin sona ermesinden sonra erkekler arasında görülen yüksek intihar oranının, ayrılığın erkekler için kadınlara göre daha beklenmedik bir olay olmasından kaynaklanması olasıdır.
“Yalnızca olası” olanla “kesin” olan arasında geniş bir alternatifler dizisi vardır:
yalnızca olası
olası
mümkün
büyük olasılıkla
kesin
Örneğin:
Çin'in beş yıl içinde egemen ekonomik güç olması mümkündür.
Ayda ya da diğer bir gezegende bir insan kolonisinin kurulması yalnızca bir olasılıktır.
AIDS, büyük olasılıkla Afrika'da ana sorun olacaktır.

Bir Sonra ki Konular;