Efsaneler bilindiği üzere sözlü kültür ortamında
yaratılan ve sözlü kültür edebiyat geleneğinin bir türüdür.
Efsane terimi dilimize, Farsça'dan girmiş olup Eski
Türkçe'de “sab”, “saw”, ”kep” ve “irtegi” kelimeleriyle ifade edilmiştir.
Batı dillerinde Latince “legendus” kökünden kaynaklanan
“legand”, “leganda”, “leyanda” gibi kelimeler efsane karşılığı olarak kullanılmaktadır.
TDK Türkçe Sözlükte ise efsane tanımı edebi anlamda şöyle
yapılmaktadır...!
Efsane; “Eski çağlardan beri söylenegelen, olağanüstü
varlıkları, olayları konu edinen hayali hikaye, söylencedir.”
Mecazi anlamda ise; Gerçeğe dayanmayan asılsız söz,
hikaye vb şeklinde tabir edilmektedir.
Bu kısacık dipnot sonrasında ders kitabımda ilk defa
okuduğum, Türk kültüründeki büyük sufilerin, evliyaların hayatlarından,
kerametlerinden bahseden efsanelerden biri olan -Taş Kesilme Motifi- olan efsane
oldukça ilgimi çekti ve sizlerle paylaşmak istedim.
Gelin okuyalım birlikte....
-o-o-o-o-o-o-o-o-o-
“Erzurum'un, Karayazı ilçesinin Kız Musa adlı köyünde
vaktiyle bir adam yaşarmış. Bu adam veliymiş fakat kızı kendisinin sözünü
dinlemezmiş. Aynı köyden Musa adında bir genç varmış. Musa bu kızı seviyormuş.
Kızla gizli gizli buluşurlarmış. Gençler bir gün aralarında anlaşırlar ve
kaçarlar. Kızın babası kaçtıklarını anlayınca peşlerinden gitmemiş. Köylüler
gelip, “Müsaade et, biz gidelim, Musa'yı öldürüp kızını getirelim”demişler.
Kızın babası müsaade etmemiş “Siz gelin oturun onlar kaçamaz” demiş.
Sabah olunca köylüler, köyün dışında iki kişi görürler.
Yanlarına yaklaşınca, delikanlıyla kızı taşlaşmış olarak görmüşler. O günden
sonra bu köyün adı “Kız Musa” olarak kalmış.Hala köyün girişinde bu taşlaşmış
iki insan şeklini görmek mümkündür.”
-o-o-o-o-o-o-o-o-o-
Efsaneler her ne kadar sözlü kültür ortamında yaratılmış
da olsa; kulaktan kulağa ve kuşaktan
kuşağa aktarıldığından gerçek olma payı tartışılır ama biz yukarıda paylaşmış
olduğum bu kısacık efsaneden yola çıkarak kendi payımıza düşen ve almamız
gereken bir takım nasihatlar olduğunu düşünürsek belki de neyi yapmamız ve neyi
yapmamız gerektiği konusunda da bir fikir sahibi olacağızdır. Bu efsane ile
1-Köyün adını ve köye yakın olan iki insan şeklindeki
kayanın oluşum şeklini,
2-Baba sözünü dinlemenin önemli olduğunun vurgulanması,
bir takım toplumsal geleneklerin çiğnenmemesi gerekliliği ve bunun olması
halinde Yaradan'ın vereceği cezanın sonucuna katlanmak gerektiği sonucuna
varılmaktayız...
Hepimizin kıssadan hisse kapmış olması dileğiyle...
Mehpare ÖĞÜT ŞENGÜL
Kayıtlar
